| I w ten sposób można wyjaśnić czyn narodowca Tomáša Hromady, gdyż w 1838 roku, w czasie silnej madziaryzacji, polożył fundamenty muzyki detej na Horehroniu (tak nazywano region Slowacji sponad górnego biegu rzeki Hron). Nie były byle jakie, gdyż na nich do dziś kwitnie orkiestra deta – najstarsza na Słowacji. Wody Hrona i gesty las nad Podbrezowa sa niemymi świadkami wymieniania sie generacji, czasów dobrych i złych, pokoja i walek, nedzy i radości. Przy tym wszystkim Podbrezowska orkiestra deta była, grala, wszystko przeżyla i pomagala preżyć. Horehronska natura jest już taka, co przyjmie i weźmie za swoje, tego sie trzyma jak życia.
| Szacunek i podziekowanie należy do naszych poprzedników, bo wytrzymali i zachowali piekno, radość z muzyki. Umożliwili nam rozwijać dziedzictwo, rozdawać ludziom za pośrednictwem muzyki radość. Podczas dlugiej historii orkiestry wymieniło sie dużo kapelmistrzów i generacje muzykantów. Każdy wlożyl do duchowej skarbnicy zespolu muzycznego kawalek siebie i każdego orkiestra nagrodzila pieknymi wspomnieniami na cale życie. Dużo ludzi gralo i byli wśród nich osobowości. Miedzy muzykantami wybili sie soliści jak panowie Hanus, Chalupek, Kertesz, Šikula, Ľupták i inni. W tym samym czasie stopniowo przyczynili sie do zywego koncertowego zycia w Podbrezowej kapelmistrzy Ľudovít Adamčík (1951 – 1964), Alojz Šikula (1964 – 1972), którzy przykładnie i intensywnie poświecali sie wychowaniu mlodych ludzi. Dużo dzisiejszych muzykantów przeszło przez ich rece i z wdziecznościa wspominaja o nich. Po Alfredu Šebestowi (1972 – 1980) na krótki czas przebrał batute Imrich Gažovič (1980 – 1983). Po jego nagłym odejściu nastapił v 1983 roku do funkcji kapelmistrza Peter Zaoral (1983 – 1997), mlody 37 – letni, ambitny muzykant orkiestry garnizonowej Banska Bystrzyca. |  |
Polączyl swoje doświadczenia profesjonalnego muzykanta z hobby tworzyć w orkiestrze. Pod jego przewodnictwem sie stopniowo i świadomie orkiestra udoskonalała artystycznie, interpretacyjnie też w zakresie dyscypliny orkiestrowej. W 1997 roku po drodze na przedstawienie orkiestry, podczas wypadku samochodowego, zgineli tragicznie kapelmistrz Peter Zaoral i muzykanci Alojz Durer, R. Radakovič. Od 1997 roku do 2002 roku prowadzil orkiestre deta kapelmistrz Pavel Šiansky. Od września 2002 do września 2003 byl kapelmistrzem Pavol Machajdík. Aktualnie kapelmistrzem jest były główny dyrygent Orkiestry garnizonowej Banska Bystrica i główny inspektor orkiestr garnizonowych Armii RS, Jozef Kral. Pod jego batutą, gdy w roku 2003 przejął kierownictwo, orkiestra odmłodziła się i osiągnęła wiele poważnych sukcesów na krajowych i zagranicznych konkursach i festiwalach.
.
Były pozyskane utalentowane dzieci. Ojcowie przyprowadzili swoich synów. Obecnie orkiestra posiada 44 członków. W znacznym stopniu tworza orkiestre pracownicy zakładu. Wspólnie graja spawacze, ślusarze, konstruktorzy albo urzednicy. Z zadowoleniem można stwierdzić, že zespół odmlodzila wesola kompania – uczniowie szkół podstawowych i studenci szkól średnich. Różnorodność profesji przynosi z soba klopoty, które osobiście znaja wszystkie kapely amatorskie – trudności z obecnościa na próbie i przedstawieniach. Warto ocenić dażenie czlonków orkiestry, bo i za cena ofiar osobistych staraja sie nie oslabić zespól i w ten sposób też wyczyn orkiestry.
Twarda praca w orkiestrze przyniosła owoce. Od 1984 roku Podbrezowska muzyka deta prawidłowo zajmowala pierwsze miejsce w konkursach regionalnych. Aktywność orkiestry ujawniła sia w czterech nagraniach Słowackiej rozglośni. Przyjemnym odświeżeniem było wystepowanie w dwóch filmach telewizyjnych – Druhý dych i Zastavenie času (Drugi oddech, Zatrzymanie czasu) pod reżyseria Tomáša Hucka, które nakreciła Slowacka telewizja. Podczas krajskich zwiedzań w Lučencu, Handlovej, Turčianskych Tepliciach, Bojniciach, orkiestra zawsze przygotowała niespodzianke z powodu gatunku, lub nowości w repertuarze muzyki detej i zrobila dobre wrażenie. Udział w Bratyslawskich dniach muzyki detej w 1995 roku przeznaczyła, że orkiestra nie zadowoli sie tylko z wystepowaniem w krajowym terytorium. Ostatnie lata wspólpracuje orkiestra z mażoretkowym i tanecznym zespolem przy Závodnom klube (Zakladowym klubie) KOVO Podbrezová. Wspólnie stworzyly kilka jednolitych programów, które miały sukces głównie podczas koncertów w uzdrowiskach i na ważnych imprezach kulturalnych. Wyraźny sukces osiagła muzyka deta w ogólnoslowackim konkursie Pádivého (Padiwiego) Trenčín.
Dzialalność orkiestry przekroczyla granice regionu. Stabilny i ulepszajacy sie poziom orkiestry, głównie w ostatnim dziesiecioleciu, nie umkło sie uwadze z strony organów republiki. Na podstawie wyników w zakresie kultury była przez Slovenský hudobný fond (Slowacki fundusz muzyczny) nadana prestiżowa nagroda CENA KAROLA PÁDIVÉHO pre rok 1992 (Nagroda Karola Padiwiego dla 1992 rok) Podbrezowskiej muzyce detej.
W całej swej historii jest orkiestra zwiazana z Hutami Podbrezowa. Jak jest to możliwe, że od czasów swojego powstania ida razem twarda praca z żelazem i krucha muzyka? Orkiestra zrosła sie z fabryky i już nie można wyobrażić każde oddzielnie. Fabryka, zalożona w 1840 roku, przeszla podczas swojego rozwoju duży kawał drogi. Charakterystyczne jest, że w każdym okresie byla na wysokim poziomie technicznym. Pewnego czasu byli Podbrezovské Železiarne (Huty Podbrezowa) najnowoczesniejszymi w całych Austro-Wegrach. Obecnie zakończeniem budowy nowego elektrycznego lukowego pieca zamknal sie lańcuch nowoczesnych agregatów technologicznych w procesie produkcyjnym. Zakład stał sie najnowocześniejsza europejska minihuta. Jako wlaściciel wielu światowych certyfikatów jakości wyrabia stal, rury bez szwu i spawane i eksportuje do Europy, ale też do innych panstw. Zakład jest dominujucym subiektem, który razem z Odborovým zväzom KOVO (Związek zawodowy KOVO) stwarza warunki materialne dla wartościowego życia kulturalnego orkiestry. Zasluga wlaścicielów i funkcjonariuszy spółki akcyjnej i zwiazków zawodowych jest, że potrafili spojrzeć na muzyke deta ponadczasowo, ale też poprzez interes regionu.
Jak zaklad podniósl sie na poziom europejskiego producenta rur, tak muzyka deta dostala sie na bardzo przyzwoity poziom, patrzac coraz cześciej za granice Slowacji. Życzenie zostalo zrealizowane, gdy w czerwcu 1993 orkiestra wziala udzial w festiwale austriackich muzyk detych w Wiedniu. Mimo samodzielnego koncertu w Pratersternie, nagrań dla austriackiej telewizji, orkiestra wystepowała na wspólnym koncercie przed wiedenskim magistratem w obecności wiacej jak 2000 muzykantów. Wedlug opinii fachowców i filmu dokumentalnego austriackiej telewizji bylo wystepowanie Podbrezowskiej muzyki detej w Wiedniu wiecej niż pomyślne. Za granica orkiestra uzyskala cenne doświadczenia, które natychmiast zastosowała w domu. Repertuar wzbogacila o kilka austriackich kompozycji. Muzyka deta wyraziście wpisala sie do miedzynarodowego świata muzycznego i jego świadomości udzialem i wystepowaniem na Miedzynarodowym festiwale Zlín 1994 – Česko. Potem naśladowało wystepowanie w Wegrech w Totkomlosi w 1994 roku. W 1995 roku orkiestra wziela udział w miedzynarodowym festiwale w Poludniowym Tyrole w mieście STERZING przy Brennerskim przesmyku . Orkiestra deta w 1997 roku wziela udzial w Miedzynarodowym festiwale orkiestr mlodzieżowych w polskim mieście JASTRZEBIE – ZDRÓJ. Do tej pory najwiekszy sukces w nowożytnej historii osiagnela orkiestra na miedzynarodowym festiwale EURO-Musiktage BOSEL w Niemczech 5. – 8. września 1997. Spośród 33 zespolów z 11 państw Europy uzyskala w kategorii wielkich orkiestr detych 2. miejsce. Jednocześnie byl pomyślnym i kapelmistrz Pavol Šiansky, który w konkursie kapelmistrzów zajel znakomite drugie miejsce. 1998 rok byl w imieniu wielu pomyślnych koncertów dla publiczności. Orkiestra wygrała krajskie zwiedzanie w Valaskiej i wzieła udzial w VII. roczniku Podtatranskeho festivalu dychovych hudieb SVIT-TATRY 1998 (Podtatrzański festiwal muzyk detych SVIT-TATRY 1998). Wystepowala też w ramach imprezy światowej IGEB98. Orkiestra deta Huty Podbrezowa uplasowala sie w 1998 roku w 21. roczniku miedzynarodowego festiwalu Padiveho Trencin w zlotej audycji, co jest najwiekszy sukces orkiestry na domowej scenie kulturalnej. 4. – 6. czerwca 1999 wystepowala orkiestra na miedzynarodowym festiwale austriackich muzyk detych w Wiedniu – 20. Österreichisches blasmusikfest. 3. – 5. września 1999 wystspila orkiestra powtórnie na miedzynarodowym festiwale EURO-Musiktage BOSEL w Niemczech. 7. – 10. września 2001 orkiestra znów wziela udzial w miedzynarodowym festiwale EURO-Musiktage BOSEL w Niemczech. Po wielu domowych konkursach orkiestra wyjechala w czerwcu 2003 na 19. miedzynarodowy festiwal do polskiego miasta Swiecie, gdzie wraz z podbrezowskimi mażoretkami pomyślnie reprezentowaa Republike Słowacka.
Rzetelne podejście do ćwiczenia, przyjacielska atmosfera w orkiestrze byli i sa zalożeniem, że Podbrezowska muzyka deta ma też dużo fachowych sympatyków. Sympatia przerosła w wielu przypadkach do osobistych przyjaźni. Miedzy przyjacielów należy adaptator i kompozytor Miloslav Hlaváček. Bliskie poznanie orkiestry umożliwia mu „uszyć” kompozycje w ten sposób, że maksymalnie wykorzysta interpretacyjne i techniczne zdolności orkiestry. Dla orkiestry jest blogosławieństwem jeśli ma takich przyjacielów. Tak samo Adam Hudec poświecil kapele Podbrezowska polka, która należy do najbardziej ulubionych kompozycji pomiedzy sluchaczami. Podziekowanie należy do majora Jozefa Krála, kapelmistrza orkiestry garnizonowej Banska Bystrica, który fachowa radą i udzialem osobistym pomagal orkiestrze. Wlaczeniem orkiestry detej do Združenia dychových hudieb na Slovensku (Zrzeszenie muzyk detych na Słowacji) uzyskała orkiestra stale miejsce w strukturze kultury w ramach republiki.
Podziekowanie należy wszyskim sympatykom, którzy swoim udzialem na koncertach i konkursach orkiestry stwarzaja ladna i bardzo potrzebna atmosfere, gdzie jedni oddawaja i drudzy wchlaniaja urok muzyki. Wspólczesna generacja muzykantów 173 – letniej Podbrezowskiej muzyki detej ma godność i zarazem obowiazek utrzymać, wzbogacić i przekazać paleczke tradycji horehronskiej muzyki detej do naszych nastepców. |
![](/dh/dychovka.nsf/separ.gif"){kind=small}
